مقاله بررسی خلاقیت در كودكان بررسی نیازها و خصوصیات كودكان 4 تا 6 ساله و طراحی مبلمان كار هنری
دسته بندي :
علوم انسانی »
روانشناسی و علوم تربیتی
مقاله بررسي خلاقيت در كودكان بررسي نيازها و خصوصيات كودكان 4 تا 6 ساله و طراحي مبلمان كار هنري براي آنان در 65 صفحه ورد قابل ويرايش
مقدمه:
اگر بزرگسالاني خلاق و با قوة تخيل مي‌خواهيم بايد از سالهاي اولية زندگي آنها براي اين كار برنامه‌ريزي كنيم. ما كودكان را براي زندگي تربيت مي‌كنيم و هر خصوصيتي را كه در اين سن در آنان تشويق كنيم با آنان مي‌ماند. اگر خلاقيت و قوة تخيل آنان را تشويق نكنيم كودكان به بزرگسالاني خلاق بدل نمي‌شوند.
كار و فعاليت هنري كودكان در ايجاد فرصت‌هايي بمنظور ابراز خلاقيت اهميت حياتي دارد.
در نظر گرفتن تنوع وسايل و امكانات دار اتاق كودك به دليل استفادة طولاني مدت از اهميت بسياري برخوردار است. كودكان به نقاشي و حجم‌سازي بسيار علاقه مندند و دوست دارند وسايلي را كه در اختيار دارند رنگي كنند، مثل نقاشي كردن روي ديوارهاي اتاقشان. گاهي اين مسئله باعث ايجاد اضطراب و نگراني در خانواده‌ها مي‌شود: اما بايد دقت كرد كه كودكان را از انجام اين كار نهي نكنيم و فضاي لازم را براي انجام اين كار براي او فراهم كنيم.
تحقيقات نمايانگر آن است كه هوش و استعداد، خلق و خو و شخصيت، قدرت‌ها و مهارتها در سالهاي اول زندگي شكل مي‌گيرد. در مرحلة بعدي، رشد انسان بيشتر در جهت كمي است تا كيفي. لذا هر قدر محيط زندگاني كودك غني‌تر، سالم‌تر و آگاهانه‌تر باشد، هوش كودك بيشتر و رفتار او متعادل‌تر خواهد بود و در اينجا ضرورت استفاده از فضاي كار و فعاليت مناسب كه كودك را به سمت و سويي مناسب سوق دهد، ضروري به نظر مي‌رسد.
شناسايي مشكل:
كودكان ظروف خالي نيستند. آنها عقايد و افكار و آرزوهاي خود را براي آفريدن دارند. مسئوليت ما اين است كه مهارتهاي فعلي كودكان و درك آنها را رشد دهيم و با ايجاد فرصتهاي تازه اين مهارتها را گسترده‌تر كنيم تا نگرش‌ها، مهارتها و دانش آنها در زمينة تجارب گسترده و وسيع‌تر رشد كند.
براي كمك به كودكان در جهت نيل به خلاق‌ترين مرحلة ممكن براي آنها كافي نيست مهارتها را به آنها آموزش دهيم يا فرصت‌هايي برايشان به وجود آوريم تا استعدادهايشان را گسترش دهند. همچنين كافي نيست عادات خوب كاركردن را به آنها بياموزيم. بايد به آنها كمك كنيم تا نقاطي را كه علايق و مهارتهايشان منطبق مي‌گردند يعني محل تقاطع خلاقيت خود را تشخيص دهند.
در اين محل قلمرو مهارتهاي كودك و مهارتهاي تفكر خلاق وي بر روي علايق دروني وي منطبق مي‌شوند. اين تركيب پرقدرتي است زيرا جايي است كه كودك به احتمال بسيار زياد خلاق خواهد بود.
كودكان به فضاي كافي براي كار كردن و منابع در دسترس نياز دارند تا بتوانند از تجاربي كه به آنان ارائه مي‌شود بيشترين بهره را ببرند. فضاي خانه به دليل مأنوس بودن محيط آن براي كودك، در او احساس امنيت ايجاد مي‌كند. از اين رو در نظر گرفتن فضايي جهت انجام كارهاي هنري، امكان رشد و پرورش خلاقيت و در عين حال ايجاد انگيزه و اشتياق در كودك را فراهم مي‌آورد.
كودكاني كه داراي فضاها و وسايل شخصي هستند، كودكان تواناتر و با اعتماد به نفس بيشتري خواهند شد. آنها ياد مي‌گيرند كه وسيله مربوط به خودشان است و آنها هستند كه از آن استفاده مي‌كنند، پس مي‌آموزند چطور با آن برخورد كنند و حتي چطور در حفظ و نگهداري آن بكوشند.
مبلمان كارهنري فضايي مناسب در اختيار كودك قرار مي‌دهد كه به راحتي به انجام فعاليت‌هاي خويش بپردازد. در اختيار قرار گرفتن اين فضا شخصي براي كودك حس استقلال طلبي را در او پرورش داده و باعث ايجاد نظم و ترتيب در امور شخصي او مي‌شود.
در نتيجه طراحي مبلمان كار هنري بايد به گونه‌اي باشد كه در عين رعايت اصول ارگونيكي، ميل و رغبت به انجام فعاليت‌هاي هنري را نيز در كودك افزايش مي‌دهد.
تعيين هدف:
جملة هدف: طراحي مبلمان كار هنري (نقاشي، حجم‌سازي و كاردستي) اتاق كودكان پيش دبستاني.
شرح مسئله:
بررسي نيازها و خصوصيات كودكان 4 تا 6 ساله و طراحي مبلمان كار هنري براي آنان
احتياجات:
- استفادة شخصي كودك
- تشويق به رعايت نظم و ترتيب در امور
- ايجاد حس رضايت و راحتي
- پرورش خلاقيت
محدوديت‌ها:
- محدوديت فضاي قرارگيري: يكي از محدوديت‌ها، محدوديت فضايي است. اين محدوديت به علت شكل خانه‌هاي امروزي به وجود آمده است؛ خانه‌هاي كوچك با اتاق‌هاي كوچك.
- اقتصادي بودن: بيشتر خانواده‌ها تمايل دارند محصولي را كه براي فرزند خود خريداري مي‌كنند بتوانند به مدت طولاني‌تري استفاده كنند و اين به دليل هزينة اوليه‌اي است كه متقبل مي‌شوند.
ويژگي‌هاي مورد نياز:
- تطبيق با ابعاد بدني كودك
- امكان دسترسي كودك به قسمتهاي مختلف مجموعه
- جلب توجه به سبب زيبايي و قابل قبول بودن طرح
- انصاي حس مالكيت كودك
- تعديل حس استقلال طلبي
تحليل نياز:
تسهيلات عامل بسيار مهم در پيشبرد برنامة كيفي كودكان است. بايد محل كافي براي نگهداري كارهاي هنري، ابزار و وسايل، كارهاي ناتمام و ارائة نمونة موجود باشد.
قطعاً براي بهبود نقاشي كودكان به ابزارهاي انگيزش، كمك و تجزيه‌زا نيازمنديم و مسئوليت فعال نمودن اين تجربه‌ها در قسمتي به عهدة فضا و ابزار مناسب است.
امتياز مكاشفه در محصول:
مبلمان كارهنري امكان مكاشفه و لذت در نقاشي و همچنين افزايش امكان تخيل را به كودكان مي‌دهد. در عين حال مسئوليت فعال نمودن جنبة هنري كودك را تا حدودي بعه عهده مي‌گيرد. چنان چه اين فضا هدفمند طراحي شود كودك را به اندازه كافي درگير مي‌نمايد و فرصتهاي گوناگوني را براي كشف، آزمايش، انتخاب، سازماندهي و احساس در كودك ايجاد مي‌كند.
بررسي مقدار نياز به محصول:
انسان هيچ گونه عملي را بدون احساس نياز به آن انجام نخواهد داد ولي در بعضي موارد برخي از نيازها بايد در شخصي ايجاد شده و يا به صورت يك امتياز ويژه به شخص اهداء گردد. بايد گفت كه كودك با يك تكه كاغذ پاره يا ديوار خانه و يك مداد ساده نياز نقاشي كردن خود را به هر نحو ممكن بيان مي‌دارد و اين نكته به نظر غير قابل كتمان مي‌آيد ولي محصول مي‌تواند با توجه به هدفي خلاقه – آموزشي نوعي نياز در شخص ايجاد كنند. كودك با اين محصول ارتباط رفاهي و حسي برقرار مي‌كند و محصول از جنبة تزئيني خود خارج شده و يكي از وسايل ضروري وي مي‌گردد.
هدف ايجاد نياز در محصول:
براي پرورش استعدادهاي گوناگون كودك بايد موقعيتهاي فراهم آورد تا امكان خلق تفكرات و تمايلات عيني ميسر گردد.
وقتي كودك امكان نقاشي كردن در حالت‌هاي مختلف و دسترسي به انواع ابزارهاي مورد نياز خود را دارد مي‌تواند بيش از هر چيز از نقاشي و ديگر فعاليت‌هاي هنري خود لذت ببرد.
محصول مي‌تواند ارزشي و احترام به كودك را تداعي نمايد و لذت استفاده از محصول را در او ايجاد كند.
سلسله مراتب نيازهاي كودك عبارتست از:
1- نيازهاي جسماني يا فيزيولوژيك:
نيازهاي جسماني كودك عبارت از غذا و خواب است.
2- نيازهاي ايمني:
حفظ كودك از عوامل محيطي مضر مانند بيماري، سرما و… جزء اين نياز محسوب مي‌شود.
ادامه جدول رشد طراحي
كودكان:
چهار تا پنج سالگي
qقادرند اشكال مختلفي بسازند و گاهي آن ها را با هم تركيب كنند. براي مثال خورشيد بكشند.
qاشكالي مي كشند كه به نظر مي رسد روي صفحه كاغذ در حال پروازند.
qاشكالي مي كشند كه جزئيات بيش تري دارد مثل، بازو، ران، دست، انگشتان، ابرو.
qبراي نشان دادن بالاتر و پايين تر فضا را به اجزاي كوچك تري تقسيم مي كنند.
شش سالگي
qبا خطوط زمين و آسمان مي كشند.
qبراي نشان دادن عمق اشكالي را كوچك تر مي كشند تا دور بودن آن را نشان دهند.
qدر طراحي خود جزئيات بيش تري را نشان مي دهند. براي مثال، پنجره، در و دودكش بالاي ساختمان.
qدر طراحي ها جنبه روايتگري بيش تر مي شود، براي مثال ممكن است يك طراحي در برگيرنده قسمت هاي مختلف يك داستان باشد.
رشد نقاشي
نقاشي به ما اين امكان را مي دهد كه در نور و رنگ كاوش كنيم. رنگ در همه ما تاثير مي گذارد و در زباني كه به كار مي بريم منعكس است. مثلاً مي گوييم از خشم سياه شده بود، يا از خجالت سرخ شدن. استفاده از رنگ به كودكان اين امكان را مي دهد كه بتوانند اطلاعاتي را كه مي دهند از طريق نقاشي هايشان بزرگ جلوه دهند. در هنگام تولد كودكان مي توانند روشن و تيره را از هم تميز دهند و دركي از رنگ داشته باشند به خصوص رنگ هاي روشن مثل قرمز.
اولين تجربه هاي كودك با نقاشي با ويژگي هاي لمس كردني و توانايي در فشردن و دستكاري رنگ غليظ و كيفيت سيال بودن رنگ دقيق سر و كار دارد. اين كاوش ها اهميت بسياري دارد چون در اين دوران رنگ ها را مي آموزند و روش هاي به كار بردن رنگ را درك مي كنند. كودكان همين كه اين مهارت ها را آموختند مي توانند آن را براي مقاصد خود به كار برند. بعدها كودكان مي فهمند كه مي توانند با رنگ سطوح را بپوشانند، رنگ ها را مخلوط و همپوش كنند. ماتيوز معتقد است كه علاقه كودكان به لايه لايه كردن رنگ از تلاش هاي اوليه آنان در كشيدن طرح سه بعدي ناشي مي شود (ماتيوز، 1994). همچنان كه مهارتهاي فني كودكان افزايش مي يابد مي توانند تكه هاي رنگ را كنار هم قرار دهند و جلوه هاي چند تكه اي ايجاد كنند. رنگ را در ضمن به صورت خطي براي طراحي به كار مي برند. توانايي كار كردن با رنگ و طراحي دقيق به تدريج با هم همراه مي شود و كودكان مي توانند با استفاده از نقاشي تصاويري خلق كنند كه خصوصيات منحصر به فرد خود را دارد.
علاقه به مخلوط كردن رنگ، از مراحل اوليه رشد در كودكان وجود دارد و كودكان نياز دارند كه اين مهارت ها را تمرين كنند. همچنان كه مهارت هاي مخلوط كردن در آن ها افزايش مي يابد بايد اين امكان را داشته باشند كه بر اساس آنچه مي بينند رنگ هاي دلخواهشان را مخلوط كنند.
برنامه هاي نقاشي با كامپيوتر به تجربه هاي آنان مي افزايد و برايشان مفيد خواهد بود. كودكان به سرعت مي آموزند كه زاويه نقاشي و سطح نقاشي با هم فرق مي كند. صفحه ممكن است فقط بخشي از حركت نقاشي را نشان دهد. در ضمن به سرعت تشخيص مي دهند كه اصلاً امكان ندارد كه رنگ مخلوط و سرازير شود.
رشد نقاشي
كودكان:
تولد تا يك سالگي
qبا استفاده از همه حس هاي خود جنس را كاوش مي كنند. براي مثال، جنس غذا.
qاز رنگ و روشنايي به خصوص رنگ هاي روشن و واضح مثال قرمز آگاهند.
يك تا دو سالگي
q با استفاده از پا، دست ها و دهان جنس رنگ را كاوش مي كنند.
qبا استفاده از دست، پا و انگشتان رنگ را روي سطوح دستكاري مي كنند.
qاز رنگ در محيط خود آگاهند.
qبا استفاده از رنگ عمداً خطوطي مي كشند.
دو تا سه سالگي
qبا استفاده از رنگ خطوط جداگانه مي كشند.
qرنگ اشياء را مي پرسند و بعضي از رنگ ها را مي شناسند.
qمي تواند رنگ ها را طبقه بندي و جفت و جور كند.
سه تا چهار سالگي
q رنگ هاي اصلي را مي شناسند.
qبه مخلوط كردن رنگ ها علاقه مندند.
qقلم موها و سطوح مختلف را مي آزمايند و از اين كار لذت مي برند.
qبا استفاده از قلم مو تكه هاي جداگانه و همپوش رنگ را به كار مي برند.
qمي توانند سايه هاي رنگ را با هم محور كنند.
چهار تا پنج سالگي
q مي توانند رنگ هاي فرعي را نام ببرند.
qمي توانند رنگ ها را با هم تركيب كنند و مي دانند كه اضافه كردن رنگ سفيد باعث روشن شدن رنگ و رنگ سياه باعث تيره شدن رنگ مي شود.
كودكان:
چهار تا پنج سالگي
qبا استفاده از رنگ، اشكال و طرح هاي نمايد مي كشند.
qمقاصد و پيشنهادهاي خود را در مورد نتيجه كار نقاشي خود توضيح مي دهند.
qرنگ هاي به كار رفته در نقاشي را با رنگ هاي واقعي اشياء جفت و جور مي كنند.
شش سالگي
q در نقاشي هايشان جزئيات ظريف ديده مي شود.
qمي توانند رنگ هاي مختلف را به دقت به كار برند.
qبه دقت جاهاي كوچكي را رنگ مي كنند.
qرنگ ها را به دقت در كنار هم قرار مي دهند.
مشخصات نقاشي خوب براي كودكان:
1- كودك بايد از نقاشي خود لذت ببرد.
2- كودك بايد تنوع روزمره را در نقاشي خود حس كند.
3- كودك بايد به ابزار كار خود مسلط باشد.
4- در اختيار گذاشتن مدل نقاشي اكيداً ممنوع است. در محصول مورد نظر نبايد طرح ها و نقوش محصول، مدل براي كپي كردن محسوب شود.
5- كودك تواند به طور مستقل كار كند.
6- وسايل مختلف و متفاوت در اختيار كودك باشد.